Το παρακάτω άρθρο αποτελεί μετάφραση του πόρταλ “Λυσσασμένοι  Προλετάριοι”, από τον ιστότοπο anarchistnews.org

 

Μια θανάσιμη έκρηξη βόμβας το 1914 έγειρε ερωτήματα που  αντηχούν ακόμα και σήμερα σχετικά με την εκπαίδευση.

Στις 4 Ιουλίου, 1914, αναρχικοί από το Μοντέρνο Σχολείο της Νέας Υόρκης τοποθέτησαν μια βόμβα σε μία πολυκατοικία της Λέξινγκτον Άβενιου (Lexington Avenue). Οι εκδοχές σχετικά με το τι συνέβη, ποικίλουν. Επίσημες πηγές αναφέρουν πώς η βόμβα προοριζόταν για τον Τζον Ντέιβισον Ροκφέλλερ (John D. Rockefeller). Αντ’ αυτού, 4 σπουδαστές σκοτώθηκαν κατά λάθος.

Εκείνο το πρωί, στις 9.16, ένας πέμπτος άνθρωπος ήταν μαζί τους στο διαμέρισμα. Στις 9.17, δεν ήταν πια μαζί τους. Οι τέσσερις ήταν νεκροί, και η έκρηξη είχε πετάξει αυτόν και το κρεβάτι δύο ορόφους κάτω, από το ρετιρέ στον πέμπτο όροφο του νέου, πρότυπου συγκροτήματος, εργατικών κατοικιών. Ζαλισμένος, περιπλανήθηκε έξω από το κτίριο και κάτω στο δρόμο. Οι αστυνομικοί, οι οποίοι συγκρούονταν συχνά με τα μέλη των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (Industrial Workers of the World –IWW-Wobblies) και τους υποψιάζονταν ήδη κατά την έκρηξη, δεν τον αναγνώρισαν. Δεν ήταν από την πόλη.

Αυτός ο άνθρωπος, που δεν ήταν από την πόλη, το όνομα του οποίου αποδείχθηκε ότι ήταν Μάικ Μέρφι (Mike Murphy), πήγε απευθείας στο γραφείο του Αλεξάντερ Μπέργκμαν (Alexander Berkman), ενός  αναρχικού  και ηγέτη των IWW  που είχε την έδρα του στην πόλη. Το 1892, κατά τη διάρκεια μιας εργατικής διαμάχης στο Πίτσμπουργκ, ο Μπέργκμαν είχε πυροβολήσει τον βιομήχανο Henry Clay Frick, και στη συνέχεια τον μαχαίρωσε με ένα κομμάτι χάλυβα. Αλλά ο Frick έζησε, και ο Μπέργκμαν πέρασε 14 χρόνια στη φυλακή. Αυτή τη φορά, προφανώς, η απόπειρα δολοφονίας – αν πραγματικά ήταν μια απόπειρα δολοφονίας – είχε αποτύχει παταγωδώς. Ο Ροκφέλλερ δεν βρισκόταν  καν στο σπίτι στο Tarrytown. Ήταν σε διακοπές στο Maine.

Ο Μπέργκμαν και άλλα μέλη της αναρχικής κοινότητας έσπευσαν να δουν τι είχε συμβεί. Εντωμεταξύ, ο Μέρφι είχε εξαφανιστεί.

New_York_house_wrecked_by_Caron_bomb_(LOC_ggbain.16476)Η βόμβα κατέστρεψε τους τελευταίους δύο ορόφους του κτιρίου,  εκθέτοντας σε ένα πλήθος  θεατών ό, τι απέμεινε από το διαμέρισμα της Λουίζ Μπέργκερ (Louise Berger). Μέλος του Αναρχικού Ερυθρού Σταυρού και εκδότρια του ενημερωτικού δελτίου της Έμμα Γκόλντμαν, Mother Earth, η Μπέργκερ είχε παραχωρήσει  στους πέντε αναρχικούς το διαμέρισμά του, για το διάστημα που έφτιαχναν τη βόμβα τους. Τώρα εκείνη στεκόταν δίπλα στον Μπέργκμαν και στους συνεργάτες της, ατενίζοντας το γκρεμισμένο σπίτι της.

Δεν έτυχε ιδιαίτερης συμπαράστασης  από τον Τύπο. «Το γεγονός ότι μόνο οι ταραξίες των IWW και οι  υποστηρίκτριές τους σκοτώθηκαν ως αποτέλεσμα της έκρηξης φαίνεται να είναι ένα μικρό θαύμα εν όψει της έκτασης της καταστροφής που προκάλεσε ο δυναμίτης», έγραψε δημοσιογράφος των Times. Η αστυνομία, που είχε μια ιστορία συγκρούσεων με τους IWW, ξεκίνησε την έρευνα ανακρίνοντας τους Μπέργκμαν και Μπέργκερ, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι δεν γνώριζαν τίποτα για το σχέδιο.

Καθώς η αστυνομία μελετούσε τα στοιχεία, παρατηρήθηκε μια σύνδεση μεταξύ των νεκρών ριζοσπαστών. Και οι τέσσερις είχαν παρακολουθήσει μαθήματα στο Κέντρο Ferrer, ένα εναλλακτικό σχολείο στο Χάρλεμ, στα πλαίσια του προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων. Τι συνέβαινε τελικά σε εκείνο το σχολείο;

Οι συμμετέχοντες του Κέντρου Φερρέρ ορκίστηκαν ξανά και ξανά πώς το σχολείο δεν είχε καμία σχέση με την επίθεση. Το Κέντρο Φερρέρ είχε όντως ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων, αλλά δίδασκε επίσης παιδιά δημοτικού. Οι υπεύθυνοι του ολοήμερου σχολείου δε φάνηκαν να γνωρίζουν τίποτα για την βόμβα. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία ήταν εκεί. Οι τέσσερεις δράστες, όπως άλλοι αναρχικοί πρόθυμα παραδέχτηκαν, είχαν προσφάτως παρακολουθήσει διαλέξεις στο σχολείο.

Έτσι οι μπάτσοι έθεσαν το Σύγχρονο Σχολείο υπό παρακολούθηση, από την καλύτερη και πιο σωστά συγκροτημένη ομάδα τους. Ενώ τα παιδιά του ολοήμερου σχολείου παρακολουθούσαν τα μαθήματά τους και έπαιζαν σε ένα κοντινό πάρκο, περίμεναν, κρυμμένοι, για να δουν αν θα εμφανιζόταν κάποιο νέο στοιχείο.

***

Δύο χρόνια νωρίτερα, σε μια τάφρο έξω από ένα φρούριο στην Καταλονία, ισπανικοί μοναρχιστές είχαν εκτελέσει τον ιδρυτή του πρώτου Σύγχρονου Σχολείου. Ο Francesc Ferrer i Guardia, ένας αναρχικός, είχε ανοίξει ένα προοδευτικό σχολείο στη Βαρκελώνη με στόχο την καλλιέργεια της ελεύθερης σκέψης. Οκτώ χρόνια αργότερα, βρέθηκε κατηγορούμενος  για ανταρσία.

Έστησαν ένα είδος στρατοδικείου. Ένας κατώτερος αξιωματικός του στρατού, με χρονικό περιθώριο  λιγότερο από μια μέρα για να μελετήσει την υπόθεση, ορίστηκε συνήγορος του Φερρέρ. Ο William Arch – ένας Βρετανός δημοσιογράφος, υποστηρικτής του  Φερρέρ,  που έγραψε για το θάνατο του δασκάλου στο McClure – δήλωσε πως οι ενάγοντες παρέλειψαν να καλέσουν οποιονδήποτε μάρτυρα. Δεν είχε καμία σημασία. Κάποια στιγμή, ένας αξιωματικός είπε ότι είχε διαβάσει μερικά από τα γραπτά του Φερρέρ για το Σύγχρονο Σχολείο. Άφησε να εννοηθεί πως το κατηγορητήριο θα μπορούσε να έχει προέλθει από μέρος του διδακτικού υλικού και τίποτα περισσότερο.

Στα πλαίσια των  ιδεολογικών  πολέμων  του πρώτου μισού του αιώνα, τα μυαλά των μαθητών είχαν γίνει ένα ακόμη πεδίο μάχης. Ο Φερρέρ πίστευε πως αν μπορούσε να τους διδάξει με τον δικό του τρόπο, θα μπορούσε να αλλάξει το μέλλον. Και στα μάτια του, αν η τάξη ήταν ένα πεδίο  πολιτικής σύγκρουσης, τότε η στάση του ισπανικού εκπαιδευτικού συστήματος στον 20ο  αιώνα ευνόησε μάλλον συντηρητικές και δεξιές δυνάμεις.

tsakiste

Όπως οι ΗΠΑ, έτσι και η Ισπανία είχε δεχτεί ένα κύμα υποστήριξης για τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του 19ου  αιώνα. Επίσης όπως και στις ΗΠΑ,  το κύριο επίτευγμα των μεταρρυθμίσεων αυτών ήταν να ανοίξει ο χώρος της εκπαίδευσης στην εργατική τάξη. Αλλά το πρόγραμμα σπουδών στο οποίο είχαν πρόσβαση δεν ήταν ακριβώς προοδευτικό. Με τον Καθολικισμό να είναι επίσημη θρησκεία του κράτους της Ισπανίας, η παράδοση του εκπαιδευτικού συστήματος στα χέρια του κράτους δεν κατάφερε τελικά να χαλαρώσει τον κλοιό της Καθολικής Εκκλησίας γύρω από αυτό. Στα δημόσια σχολεία η διδαχή της θεολογίας ήταν υποχρεωτική. Πολλά ιδιωτικά σχολεία, που διοικούνταν από θρησκευτικά τάγματα, λειτουργούσαν υπό όρους αυστηρής πειθαρχίας. (Αν σήμερα η «πειθαρχία» είναι μια ‘βρόμικη’ λέξη στον τομέα της εκπαίδευσης, για αυτό ίσως ευθύνεται η σύνδεσή της με ιδρύματα  όπως το παλιό, καταπιεστικό οικοτροφείο.)

Όταν ο Φερρέρ άνοιξε το σχολείο του το 1904, είχε στόχο αυτήν την αίσθηση πειθαρχίας που υπήρχε στα ισπανικά σχολεία. Πίστευε πως η έλλειψη ελευθερίας στον τομέα της εκπαίδευσης, ευνοούσε τη διαιώνιση της μοναρχίας. Μόνο ένας νέος τρόπος διδασκαλίας θα μπορούσε να αλλάξει την κοινωνία.

Ο Φερρέρ έφτασε στην αναρχία του – και στην αποστολή του ως δάσκαλος – μετά από χρόνια αναζήτησης μιας πολιτικής φιλοσοφίας που να ταιριάζει στα ιδανικά του. Στην καθημερινή λειτουργία του, το «Σύγχρονο Σχολείο» του, όπως έγινε γνωστό, έμοιαζε με το δημοκρατικό σχολείο του σήμερα (για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ). Οι μαθητές θα μπορούσαν να αφήσουν την τάξη οποιαδήποτε στιγμή επιθυμούσαν, και ο Φερρέρ τους ενθάρρυνε να μαθαίνουν κινούμενοι μέσα στον κόσμο αντί καθήμενοι πίσω από ένα θρανίο. Πολλές από τις ιδέες του επιβιώνουν στη σύγχρονη προοδευτική εκπαίδευση, αν και το ιδεολογικό τους περιεχόμενο έχει χαθεί.

tumblr_lyfvhkQ4T91qe9m38o1_500

Η πρώτη επαφή του Φερρέρ με την επιβολή του νόμου ήρθε όταν ένας βιβλιοθηκάριος, από το Σύγχρονο Σχολείο, έριξε μια βόμβα σε βασιλική πομπή,  το 1906. Ο βασιλιάς και η βασίλισσα διέφυγαν σώοι, αλλά 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η ισπανική κυβέρνηση έκλεισε το σχολείο του Φερρέρ αμέσως, και ο ίδιος συνελήφθη ως συνωμότης. Βρισκόμενος υπό κράτηση για σχεδόν ένα χρόνο χωρίς δίκη, τελικά αθωώθηκε. Ωστόσο, όπως γράφει ο Archer, «ήταν αναμφισβήτητα η αρχή του τέλους του.»

Ο Ferrer φαίνεται να το γνώριζε αυτό. Το Σχολείο του είχε διαλυθεί. Οι εργαζόμενοι του Σύγχρονου  Σχολείου είχαν εξοριστεί από τη Βαρκελώνη, και αναγκάστηκαν να ζουν σε μια επαρχιακή πόλη όπου η ομοσπονδιακή αστυνομία τους παρακολουθούσε μέρα και νύχτα.

Ίσως τελικά ο Φερρέρ, μέσα από μια αίσθηση απόγνωσης βοήθησε στο να σχεδιαστούν οι αναταραχές για τις οποίες κατηγορήθηκε και τελικά εκτελέστηκε. Σύμφωνα με το βιβλίο του  σχετικά με την παιδαγωγική μέθοδο του Σύγχρονου Σχολείου, που γράφτηκε πριν από τη δεύτερη σύλληψή του, φαινόταν να νιώθει πως  είχε καταφέρει ό, τι ήταν σε θέση να κάνει. «Έχω φτάσει στο αποκορύφωμα της ζωής μου και του έργου μου», έγραψε.

***

Δύο χρόνια αργότερα, το σχολείο της Νέας Υόρκης, που έφερε το βάρος αυτής της κληρονομιάς, βρισκόταν υπό επίθεση. Η αστυνομία είχε διεισδύσει στις τάξεις της εκπαίδευσης ενηλίκων για να πάρει πληροφορίες σχετικά με «ανατρεπτικές δραστηριότητες», και η πίεση άρχισε να γίνεται αισθητή στο σχολείο, οδηγώντας τελικά τους μαθητές σε πιο ριζοσπαστικά ξεσπάσματα.

Οι διοικούντες του σχολείου,  αλλόφρονες, εξέταζαν τις επιλογές τους. Η Cora Bennett Stephenson, διευθύντρια του ολοήμερου  σχολείου, παραιτήθηκε. Αρκετά μέλη του διοικητικού συμβουλίου έφυγαν επίσης, συνεχίζοντας όμως να ενισχύουν οικονομικά, και άλλοι (όπως ο Upton Sinclair) παραιτήθηκαν και από την χορηγία.

Ήταν το Σύγχρονο Σχολείο εντελώς αθώο για το σχέδιο; Ο Πολ Άβριτς (Paul Avrich), ο οποίος έγραψε την οριστική ιστορία του κινήματος του Μοντέρνου Σχολείου στις Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρει ότι οι αναρχικοί όντως προετοίμαζαν το σχέδιο σε  συναντήσεις τους στο Κέντρο κατά τις δύο εβδομάδες που προηγήθηκαν της έκρηξης. Μήπως η διεύθυνση του σχολείου ήξερε τι είχαν προγραμματίσει; Ο Άβριτς υποστηρίζει πως όχι, το σχολείο ήταν ένα κέντρο δραστηριότητας αναρχικών στην πόλη, αλλά προσέλκυε επίσης καλλιτέχνες και φιλοσόφους με άλλες πολιτικές πεποιθήσεις ή και καθόλου˙ όπως ο Μαν Ρέυ (Man Ray), καλλιτέχνης, ο οποίος παρακολούθησε τα μαθήματα εκπαίδευσης ενηλίκων του Κέντρου.

Το Κέντρο Φερρέρ, ένας μόνο κόμβος στο δίκτυο αναρχικών της πόλης, ίσως δεν έκανε τίποτε παραπάνω από το να προσφέρει έναν φιλόξενο χώρο για τους συνωμότες. «Δεν ενδιαφερόταν πολύ για την ελευθεριακή εκπαίδευση. Ήταν ένα στέκι, ένα μέρος όπου οι άνθρωποι συναντιόντουσαν  και μιλούσαν.» είχε πει ο Τσάρλς Πλανκέττ (Charles Plunkett) στον Άβριτς το 1975, ένας συνεργάτης του κέντρου Φερρέρ ο οποίος βοήθησε στο σχεδιασμό της βόμβας.

Εντέλει, το Σύγχρονο Σχολείο της Νέας Υόρκης έφυγε από την πόλη. Η απώλεια της οικονομικής υποστήριξης από τους βασικούς χορηγούς δυσκόλεψε την καταβολή του ενοικίου και οι επιδρομές της αστυνομίας στο κτίριο είχαν πείσει τους οργανωτές ότι το πρόγραμμα εκπαίδευσης παιδιών δεν ήταν ασφαλές στην πόλη. Οι νέοι επικεφαλής του ολοήμερου σχολείου αναζητούσαν ένα campus όπου οι μαθητές τους θα έμεναν ανενόχλητοι. Έτσι, βρήκαν ένα οικόπεδο στο Πισκαταγουέι, του Νιου Τζέρσεϊ, που έγινε ο πυρήνας μιας αναρχικής αποικίας. Ο ουτοπικός οικισμός, τον οποίο λίγοι  θυμούνται σήμερα, επέζησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950.

Σε μία εκδοχή της ιστορίας της Λέξινγκτον Άβενιου (η εκδοχή που υποστηρίζει ο Άβριτς) οι αναρχικοί είχαν ετοιμάσει τη βόμβα αρκετά  πριν εκραγεί. Στην πραγματικότητα, την είχαν μεταφέρει στο Tarrytown, όπου ο Ροκφέλλερ είχε ένα σπίτι. Ήλπιζαν να φτάσουν αρκετά κοντά για να σκοτώσουν  είτε τον Ροκφέλλερ ή την σύζυγό του Λάουρα, ή ιδανικά και τους δύο.

Αλλά οι φύλακες, οι οποίοι ήταν σε επιφυλακή μετά από μια προηγούμενη απειλή αναρχικού προς τον Ροκφέλλερ, τους έδιωξαν, και έτσι επέστρεψαν τη βόμβα στο διαμέρισμα όπου την είχαν φτιάξει. Μιλώντας στον Άβριτς για την έκρηξη στην Λέξινγκτον Άβενιου, ο Τσάρλς Πλανκέττ ξέσπασε, «Ποτέ δε θα καταλάβω γιατί έφεραν αυτό το καταραμένο πράγμα πίσω!»

Ακόμα κι αν είχαν καταφέρει να τοποθετήσουν τη βόμβα  κοντά στο σπίτι, το εγχείρημα θα είχε αποτύχει, δεδομένου ότι ο Ροκφέλλερ δεν βρισκόταν  στην πολιτεία.

Σε μια άλλη εκδοχή της ιστορίας (αυτή που ο ανταποκριτής των Times χρησιμοποίησε) οι αναρχικοί δούλευαν ακόμα πάνω στη βόμβα όταν αυτή εξερράγη. Σε μια τρίτη εκδοχή, η έκρηξη ήταν σκόπιμη, μια επιτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας.

namiamolotof

Τη στιγμή που γράφεται το κείμενο, δεν υπάρχουν πια Σύγχρονα Σχολεία ˙ή τουλάχιστον τέτοιου είδους ολοήμερα σχολεία που θα μπορούσε κάποιος εύκολα να εντοπίσει. Όμως, οι ιδέες του Φερρέρ σχετικά με την καθημερινή λειτουργία ενός σχολείου έχουν επηρεάσει τον τρόπο που πολλοί Αμερικανοί εκπαιδεύουν σήμερα τα παιδιά τους. Για παράδειγμα, ο Φερρέρ ήταν ένας προπομπός της ιδέας πως πρέπει να βγάλουμε τα παιδιά πίσω από τα θρανία, αν θέλουμε πραγματικά να μάθουν.

Σήμερα, ανησυχούμε για τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο τρόπος που μορφώνουμε τα παιδιά μας μπορεί να έχει πολιτικό αντίκτυπο, κάτι που είναι πολύ πέρα από τη διδακτική ύλη.

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τα Μοντέρνα Σχολεία του Φερρέρ ακούγοντας: Εκπομπή για τα μοντέρνα σχολεία του Φερέρ (22-11-2012) 

πηγή:  https://rabidproletarians.espivblogs.net/archives/388