Το παρακάτω άρθρο με τίτλο “Εκκλησία, ο μεγαλύτερος κλέφτης δημόσιου χώρου: Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης” το βρήκαμε στην έκδοση του Alerta.gr χωρισμένο σε τρία μέρη, Α, Β και Γ, με όνομα αρθρογράφου Seleof. Το αναδημοσιεύουμε ενοποιημένο
Μέρος Α’. Εισαγωγή.
Πολλές φορές το αναρχικό κίνημα εν Ελλάδι επικεντρώνεται στην κεντρική πολιτικά εξουσιαστική δομή το ελληνικό Κράτος. Μία δομή που θέλουμε να καταργήσουμε στον δρόμο προς την κοινωνική επανάσταση. Στον δρόμο προς την αταξική κοινωνία που θα βασίζεται στην γενικευμένη αυτοδιεύθυνση την αλληλεγγύη και την αμοιβαία συνεργασία.
Την ίδια στιγμή, υπάρχει άλλη μία τεράστια εξουσιαστική δομή, η Εκκλησία. Σε αυτή την σειρά άρθρων θα επικεντρωθούμε σε αυτή την εξουσιαστική δομή. Συγκεκριμένα θα αναδείξουμε το πως η Εκκλησία αποτελεί τον μεγαλύτερο κλέφτη δημόσιου χώρου. Αυτό θα το κάνουμε αντλώντας παραδείγματα από την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Εκκλησία παράγει πολιτική και η ελληνική κοινωνία αγνοεί την … Γαλλική Επανάσταση.
Η Εκκλησία κάνει μεγάλο αγώνα για να μην ορίζεται στις συνειδήσεις του κόσμου ως πολιτικός χώρος, Επί της ουσίας όμως παράγει πολιτική. Την παράγει μαζικά σε τέτοιο βαθμό που πολλές φορές χτυπάει το ντέφι με το κράτος και την επίσημη πολιτική εξουσία να χορεύουν στους ρυθμούς της.
Η επιρροή της Εκκλησίας στις αποφάσεις του ελληνικού αστικού κράτους μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή από το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα, 235 χρόνια μετά την Άλωση της Βαστίλης και την Γαλλική Επανάσταση, ο προσδιορισμός του όρου “κοσμικό” για την περίπτωση του ελληνικού αστικού κράτους, χωράει πολύ συζήτηση… Δεν είναι δηλαδή κάτι δεδομένο. Σε αυτό το πλαίσιο βρίσκουμε υποταγμένη στην τωρινή τάξη πραγμάτων συνολικά και την σοσιαλδημοκρατία που δεν τολμάει καν να μιλήσει ανοικτά για διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας. Κάτι που σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη έχει λυθεί εδώ και χρόνια.
Η Εκκλησία μέχρι και σήμερα δεν πληρώνει ούτε ένα φόρο στο Ελληνικό Δημόσιο. Οι παπάδες εξακολουθούν να πληρώνονται με μισθό από το κράτος. Όχι βέβαια τον βασικό. Χιλιάδες ευρώ κρατικών κονδυλίων πέφτουν μέσα στην μαύρη της τρύπα. Κανένας δεν έχει εικόνα για το μέγεθος της κινητής και ακίνητης της περιουσίας.
Μαύρο σκοτάδι. Η Εκκλησία ως φορέας συντηρητισμού.
Την ίδια στιγμή η Εκκλησία επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ως εξουσιαστικός θεσμός, σπέρνει τον συντηρητισμό και πρωτοστατεί σε πολλές περιπτώσεις στην διάχυση όλων των θέσεων που δεν αφήνουν την κοινωνία να προοδεύσει.
Από τις θέσεις της για τους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου (πρόσφυγες και μετανάστες, Ρομα, τοξικοεξαρτημένους) μέχρι τα φασιστικά συλλαλητήρια για το Μακεδονικό στα οποία υπήρξε ο βασικός κινητήριος μηχανισμός συσπείρωσης (μετέφερε χιλιάδες ανθρώπους με δικά της λεωφορεία στις 21 Γενάρη του 18’). Από τις εκδηλώσεις ενάντια στα ομόφυλα ζευγάρια και τις απόψεις γενικά σε κάθε τι διαφορετικό, μέχρι την υπεράσπιση της πατριαρχίας και τον ρόλο της γυναίκας ως υποδεέστερη του άντρα ή την εναντίωση στην έκτρωση.
Παράλληλα στους κόλπους της συγκαλύπτει τεράστια σκάνδαλα. Από οικονομικά σκάνδαλα μέχρι περιπτώσεις παιδεραστίας και εγκληματικές ενέργειες εις βάρος ηλικιωμένων σε δομές της.
Οι σχέσεις με την πολιτική εξουσία και τους φασίστες.
Δεν θα μπορούσαμε να μην πούμε και δύο λόγια για την πλευρά που διαλέγει πάντα ο εξουσιαστικός αυτός θεσμός. Στήριξε και συνεργάστηκε με τον Βασιλιά. Στην περίοδο της κατοχής στήριξε τους ναζί και την δοσίλογη κυβέρνηση – μαριονέτα. Στον εμφύλιο πόλεμο στήριξε τους φασίστες πρώην ταγματασφαλίτες. Όρκισε την χούντα και συνεργάστηκε με τους συνταγματάρχες χουντικούς.
Πάντα όποιοι ρήμαζαν τον τόπο, είχαν δίπλα τους και την Εκκλησία. Όποτε υπήρξε σε αυτή την χώρα περίοδος όπου οι άνθρωποι να οργανώθηκαν και να πάλεψαν για μία καλύτερη κοινωνία, είτε αυτό ήταν αντίσταση, είτε αντιδικτατορική δράση, είτε αγώνας για μία καλύτερη ζωή, η Εκκλησία ήταν πάντα απέναντι στην κοινωνική βάση και μαζί με τους φασίστες.
Εν κατακλείδι…
Με βάση όλα τα παραπάνω, σε αυτή την πολύ περιληπτική εισαγωγή (μπορείς να γράφεις ώρες για το τι εστί Εκκλησία) καταλαβαίνει κανείς ότι η δύναμη αυτού του εξουσιαστικού θεσμού είναι τέτοια που μπορεί να κόβει και να ράβει στην χώρα αυτή, πολλές φορές ανενόχλητη.
Είναι πολύ λογικό λοιπόν όταν ερχόμαστε στο ζήτημα του δημοσίου χώρου να συναντάμε και εδώ την τεράστια απληστία της Εκκλησίας. Η οποία ως θεσμός ποτέ δεν χορταίνει και πάντα αναζητά τρόπους για να κατασπαράξει τον δημόσιο χώρο που ανήκει στις κατά τόπους τοπικές κοινωνίες για να εξυπηρετήσεις τα δικά της συμφέροντα. Στα άρθρα που θα ακολουθήσουν θα επικεντρωθούμε λοιπόν σε περιπτώσεις στο σήμερα όπου αυτός ο θεσμός κλέβει χωρίς κανέναν ηθικό φραγμό δημόσιους χώρους από την κοινωνική βάση.
Το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά.
Στο πρώτο άρθρο είδαμε πολύ περιληπτικά το τι εστί Εκκλησία. Στο άρθρο αυτό θα εξηγήσουμε στοχευμένα γιατί η Εκκλησία είναι όντως ο μεγαλύτερος κλέφτης Δημόσιου Χώρου. Σήμερα εξετάζουμε την περίπτωση του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά.
Ιστορικό του στρατοπέδου Παύλου Μελά μέχρι και το 2006.
Το στρατόπεδο Παύλου Μελά έχει μεγάλη ιστορία που πάει πίσω στην εποχή διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1881 έχουμε την πρώτη αρχική διαμόρφωση του από τους Οθωμανούς για την εγκατάσταση δύναμης πυροβολικού, έξω από τα όρια της τότε πολυεθνικής Σελανικ. Το 1905 ολοκληρώνεται η διαμόρφωση. Το 1912 και καθώς η Οθωμανική αυτοκρατορία παραπαίει, αναδύονται τα νέα Έθνη- Κράτη στην περιοχή. Το Ελληνικό Βασίλειο ενσωματώνει την Μακεδονία. Έτσι έχουμε την εγκατάσταση του Ελληνικού αυτή την φορά στρατού σε αυτό. Ο νικητής δίνει στο στρατόπεδο το όνομα του Παύλου Μελά. Το 1914 στους Βαλκανικούς Πολέμους στην Θεσσαλονίκη καταφτάνουν χιλιάδες στρατεύματα της Ανταντ όπου και στρατοπεδεύουν επίσης στο Παύλου Μελά.
Το 1917 η μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία της πόλης καίει το κέντρο της, με χιλιάδες πυρόπληκτους να εκτοπίζονται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Το 1922 οι μεγάλες ιδέες γεννάνε νεκροταφεία και πρόσφυγες. Οι χιλιάδες και πάλι πρόσφυγες που καταφθάνουν από την Μικρά Ασία φιλοξενούνται στο στρατόπεδο. Το 1931 τα όρια του επεκτείνονται για τις ανάγκες του πυροβολικού, καταλαμβάνοντας περίπου την έκταση που έχει μέχρι και σήμερα.
Την περίοδο της κατοχής, οι ναζί με τους Έλληνες ντόπιους συνεργάτες τους μετατρέπουν το στρατόπεδο Παύλου Μελά σε χώρο καταναγκαστικών έργων, σε τόπο φυλάκισης και εκτέλεσης πολιτικών κρατούμενων. Ο τόπος εκτέλεσης, η γειτονική Τούμπα Σταυρούπολης, ορατή από τα κελιά των μελλοθάνατων. Υπολογίζεται ότι την περίοδο της κατοχής φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά 5000 περίπου κομμουνιστές και εκτελέστηκαν 800.
Αργότερα την περίοδο της 7ετούς χούντας η χρήση του δεν αλλάζει καθώς και πάλι αποτελεί χώρο φυλάκισης πολιτικών κρατούμενων. Το 1974 ξεκινάει η περίοδος της μεταπολίτευσης αλλά το στρατόπεδο Παύλου Μελά εξακολουθεί να είναι τόπος κράτησης αντιρρησιών συνείδησης όπως ο Μιχάλης Μαραγκάκης (1986) και ο Θανάσης Μακρής λίγο αργότερα. Το 1992-3 κρατείται εκεί επίσης ο ολικός αρνητής στράτευσης Νίκος Μαζιώτης.
Το 2006 ο στρατός αποχωρεί, με εξαίρεση ένα κτήριο που ακόμη θα λειτουργεί. Η μεγάλη ώρα για την “αξιοποίηση” του πρώην πλέον στρατοπέδου Παύλου Μελά έχει ανοίξει.
Η κουβέντα για το Παύλου Μελά ανοίγει. Δύο κόσμοι συγκρούονται.
Το 2006 μας βρίσκει με την Θεσσαλονίκη να έχει περίπου 1 εκατομμύριο κατοίκους. Μας βρίσκει με τα δυτικά να είναι χτισμένα απ άκρη σ’ άκρη, και να συνεχίζουν να χτίζονται με αμείωτο ρυθμό. Μας βρίσκει τέλος με έναν τεράστιο χώρο, στην μέση των δυτικών, να παραμένει άχτιστος και αναξιοποίητος για κάποιους, όαση για κάποιους άλλους.
Έτσι από την μία πλευρά έχουμε τους κατοίκους των Δυτικών Συνοικιών και όχι μόνο, που βλέπουν το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά ως έναν τόπο μαρτυρικό, ως έναν τόπο ιστορικής μνήμης που πρέπει να διαφυλαχτεί και να αναδειχθεί ως τέτοιος. Αλλά και ως έναν δημόσιο χώρο, ελεύθερα προσβάσιμο όπου μπορούν να πάρουν ανάσα μιας και είναι από τους ελάχιστους χώρους πρασίνου που υπάρχει στα δυτικά.
Από την άλλη συνασπίζονται κάθε λογής κοράκια με στόχο να βγάλουν λεφτά. Από εργολάβους που βλέπουν τον χώρο αυτό ως “ αναξιοποίητη τρύπα” στην μέση του αστικού ιστού. Από τον στρατό που το βλέπει ως ευκαιρία να βγάλει λεφτά σε πιθανή εμπορική αξιοποίηση του. Από τους πολιτευόμενους στην τοπική αυτοδιοίκηση που το βλέπουν ως ευκαιρία για να αναδειχτούν αλλά και να κονομήσουν από τα νταλαβέρια. Και τέλος η εκκλησία που βλέπει πως με το “γωνία μαγαζί” της, και πάντα με την θέληση του θεού θα βγάλει πολλά λεφτά!
Οι συμφωνίες για το στρατόπεδο Παύλου Μελά. Το από τα κάτω στοπ και η σοσιαλδημοκρατία.
Η πρώτη συμφωνία μεταξύ στρατού, δήμου και εκκλησίας παίρνει σάρκα και οστά το 2014 επί κυβέρνησης Σαμαρά. Παραχώρηση 284ων στρεμμάτων του στρατοπέδου στον Δήμο για 49 χρόνια με τον Δήμο να χτίζει τα 53 από αυτά με στρατιωτικές κατοικίες για τον στρατό. Ο στρατός θα παίρνει 10% επί των κερδών από κάθε εμπορική δραστηριότητα εντός του στρατοπέδου. Τέλος η “Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως” θα κατοχύρωνε 8 στρέμματα πέριξ του υπάρχοντος ναού της στην γωνιά του στρατοπέδου.
Στη 1 Δεκέμβρη του 2016 το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Παύλου Μελά επιχείρησε να περάσει την παραπάνω συμφωνία. Όμως υπολόγιζαν χωρίς τον ξενοδόχο. Μετά από κάλεσμα της Ανοιχτής Συνέλευσης Δυτικών Συνοικιών, της οποίας ήμουν τότε μέλος, συγκεντρώνονται 80 άτομα και σαμποτάρουν το Δημοτικό Συμβούλιο αποτρέποντας το από το να πάρει απόφαση. Το σύνθημα “Ούτε στον θεό, ούτε στον στρατό, τα άδεια στρατόπεδα ανήκουν στον λαό” ακούγεται δυνατά μέσα στην αίθουσα υπό το σαστισμένο βλέμμα των δημοτικών συμβούλων και του δημάρχου ο οποίος έχει πάρει τα πρακτικά στην γωνία και προσπαθεί μάταια να πάρει απόφαση στο πόδι!
Η παραπάνω “είσοδος” της κοινωνικής βάσης στον επίσημο διάλογο για το τι πρέπει να γίνει στο στρατόπεδο Παύλου Μελά παίζει καταλυτικό ρόλο καθώς καταφέρνει και αποτρέπει την συμφωνία Σαμαρά.
Λίγους μήνες μετά την Άνοιξη του 2017 ένας άλλος Πρωθυπουργός, καταφτάνει στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Ο Τσίπρας ζητώντας απεγνωσμένα αντίβαρα για τον 3ο μνημόνιο, έρχεται και στήνει ένα πανηγύρι ενημερώνοντας μας ότι αποδίδει το στρατόπεδο Παύλου Μελά στην κοινωνία. Η συμφωνία δίνει στο Δήμο 284 στρέμματα για 99 χρόνια αυτή την φορά, ενώ δεν χτίζονται οι στρατιωτικές κατοικίες. Αυτή είναι και η βασική συμφωνία μέχρι σήμερα.
Μόνο που συνέχεια αλλάζει προς το χειρότερο για τις ανάγκες και τα συμφέροντα της κοινωνικής βάσης. Για την εξοικονόμηση χώρου στο άρθρο που αφορά μόνο το κομμάτι Εκκλησία δεν θα επεκταθούμε στο πως. Η συμφωνία αυτή έχει αλλαγές αλλά έχει μία σταθερά από την προηγούμενη επί Σαμαρά συμφωνία. Η Εκκλησία κατοχυρώνει από το πουθενά 8 στρέμματα δημόσιου χώρου.
Η Ιερά μητρόπολη Νεάπολης – Σταυρούπολης και η σχέση της με το στρατόπεδο. Οι κλέφτες εν δράση.
Το μπάσιμο της Εκκλησίας στο στρατόπεδο ξεκινάει το 1958. Όταν εγκρίνεται η κατασκευή του ναού της Αγίας Βαρβάρας για τις ανάγκες των στρατιωτών. Ο ναός χτίζεται το 1959. Το 2006 όταν αποχωρεί ο στρατός παραδίδει προς χρήση τον ναό, στην Ιερά μονή Νεάπολης – Σταυρούπολης. Έτσι την χρονιά εκείνη η εκκλησία αποκτά το πρώτο της περιουσιακό στοιχείο εντός του στρατοπέδου. Έχετε δει κάτι αυθαίρετες βίλες σε βουνά και απομακρυσμένα λαγκάδια με ένα μικρό εκκλησάκι; Ε πρώτα φτιάχνουν το εκκλησάκι και μετά όλα τα άλλα. Κάπως έτσι κινήθηκε και η Εκκλησία.
Στην συνέχεια όπως είπαμε διεκδίκησε, από το πουθενά ως δικά της, 8 ολόκληρα στρέμματα πέριξ του Ναού της. Το 2016 ακυρώνεται η συμφωνία αλλά η επόμενη έχει και πάλι ως σταθερά της την υφαρπαγή των 8 στρεμμάτων δημόσιου χώρου μέσα σε έναν τόπο ιστορικής μνήμης. Και λες κάπου εδώ. Κάναν το ναό τους που πάει τρένο κάθε μέρα, κλέψανε και 8 στρέμματα περιμετρικά. Ε κάπου εδώ θα σταματήσουν. Αμ δε!
Η Ιερά μονή Νεάπολης Σταυρούπολης, και ο μητροπολίτης Βαρνάβας, ο άλλοτε καλός φίλος του Χριστόδουλου, φαίνεται ότι τα πάνε πολύ καλά με την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Έτσι το 2023 της παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και με παρέμβαση του Δήμου Παύλου Μελά, έκταση άλλων 2,2 στρεμμάτων για την ανέγερση 2ου ναού εντός του στρατοπέδου επί της Ιατρού Γωγούση 55. Έτσι επέκτεινε την κλοπή δημόσιου χώρου από την κοινωνική βάση στα 10,5 στρέμματα. Και σου λέει μετά. Με δύο ναούς και 8 στρέμματα δεν πάμε ένα βήμα παρακάτω;
Έτσι μαθαίνουμε ότι τους τελευταίους μήνες, εξ ουρανού πάντα, η Ιερά μονή Νεάπολης Σταυρούπολης διεκδικεί και το κτήριο της Ταξιαρχίας! Το κτήριο έχει μέγεθος 498 τ.μ. και στόχος της είναι να το μετατρέψει σε “Εκκλησιαστικό Πολιτιστικό – Διοικητικό Κέντρο. Έίναι διώροφο, σε προνομιακή θέση ανάμεσα στο κεντρικό κτίριο Α2 του στρατοπέδου (θα φιλοξενήσει το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το Δημαρχείο και την Αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου) και τα 8 στρέμματα της μητρόπολης. Η μητρόπολη έχει καταθέσει αίτημα στο ΤΕΘΑ και έχει πάρει θετική απάντηση για ένα κτήριο που έχει παραχωρηθεί στον Δήμο για 99 χρόνια! Την ίδια στιγμή μαθαίνουμε για προεκλογικά νταλαβέρια Εκκλησίας – Νέου Δημάρχου για αυτό, πράγμα που φυσικά δεν μας προκαλεί καμία εντύπωση.
Το θέμα θα είχε συζητηθεί ήδη στο Δημοτικό Συμβούλιο Παύλου Μελά, αν είχαν ήδη γνωμοδότηση από την Δημοτική Ενότητα Σταυρούπολης Κάποιοι όμως είχαν πάλι άλλη άποψη. Στις 22 Γενάρη κάτοικοι της περιοχής έκαναν παρέμβαση ενάντια στο νταλαβέρι, σε συνεδρίαση της Δημοτικής Ενότητας Σταυρούπολης και απέτρεψαν την γνωμοδότηση πετυχαίνοντας να παγώσει το ζήτημα για την ώρα.
Κλείνοντας σιγά σιγά το Β Μέρος.
Η περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά είναι χαρακτηριστική για να περιγράψει την ακόρεστη απληστία του εξουσιαστικού θεσμού που λέγεται Εκκλησία. Όσο βρίσκει έδαφος, πάντα σε αγαστή συνεργασία με τον Δήμο και την Κυβέρνηση θα κλέβουν τον δημόσιο χώρο του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά που ανήκει στους κατοίκους, την κοινωνική βάση και τις ανάγκες τους. Χωρίς ιερό ούτε όσιο.
Είναι ορατή η πιθανότητα να μετατραπεί το Παύλου Μελά σε έναν χώρο όπου μεγάλο του μέρος θα ανήκει στα κοράκια της εκκλησίας. Ιδιωτικός και περιφραγμένος για τις δικές της ανάγκες. Με κτήρια που ενώ ακόμη είναι νωπές οι κραυγές των αγωνιστών ενάντια στους φασίστες και τους Ναζί της κατοχής, και του αντιδικτατορικού αγώνα, κινδυνεύουν να σκεπαστούν από τις ψαλμωδίες και τις μισαλλόδοξες εκφωνήσεις. Με ένα μεγάλο χώρο ιστορικής μνήμης, άρρηκτα συνδεδεμένης με την ιστορία της Πόλης, έναν από τους τελευταίους μεγάλους χώρους πρασίνου, να κινδυνεύει να σκεπαστεί από τα μαύρα ράσα.
Η περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά όμως δείχνει και κάτι άλλο. Ότι όποτε η τοπική κοινωνία οργανώθηκε στην βάση και πάλεψε αδιαμεσολάβητα να φέρει στο προσκήνιο τις δικές τις ανάγκες, τα δικά της θέλω, τις δικές τις αγωνίες για το τι εκείνη επιθυμεί να γίνει το στρατόπεδο, πέτυχε. Η παρέμβαση στη 1 Δεκέμβρη του 20216 ακύρωσε την πρώτη συμφωνία. Η παρέμβαση τις προάλλες στην συνεδρίαση της Δημοτικής Ενότητας Σταυρούπολης απέτρεψε την θετική γνωμοδότηση. Με αυτά τα δύο βιώματα η τοπική κοινωνία της Δυτικής Θεσσαλονίκης πρέπει να οργανωθεί στην βάση και να παλέψει αν θέλει να έχει έναν χώρο πρασίνου και ιστορικής μνήμης που την ίδια στιγμή να είναι και δημόσιος και ελεύθερα προσβάσιμος για όλους. Χωρίς να καταπατείται από το λόμπι των εργολάβων, από επιχειρήσεις και από την εκκλησία.
ΥΓ. Περισσότερες πληροφορίες στην μπροσούρα “Πόλη και Δημόσιος Χώρος – Μία ανάλυση με αφορμή τον αγώνα για την οικειοποίηση του Πρώην Στρατοπέδου Π. Μελά.” που παράχθηκε από την Ανοιχτή Συνέλευση Δυτικών Συνοικιών το 2018 και παρουσιάστηκε στις 1 Δεκέμβρη του 2019 σε χώρο εντός του στρατοπέδου.
Μέρος Γ’. Το ΘΕΠΑΝ στο Κορδελιό.
Σε αυτή την σειρά άρθρων παρουσιάζουμε περιπτώσεις στην πόλη της Θεσσαλονίκης όπου ο εξουσιαστικός θεσμός που λέγεται Εκκλησία, κλέβει τον δημόσιο χώρο από τους κατοίκους. Στο πρώτο άρθρο κάναμε μία περιληπτική εισαγωγή για το τι εστί Εκκλησία. Στο δεύτερο άρθρο παρουσιάσαμε την περίπτωση του Πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά. Στο σημερινό άρθρο θα αναδείξουμε την περίπτωση του ΘΕΠΑΝ στο Κορδελιό.
Η ιστορία του χώρου των πρώην Παλαιών Κοιμητηρίων νυν πάρκο ΘΕΠΑΝ.
Τα παλαιά κοιμητήρια είναι ένα τμήμα του Προσφυγικού Νεκροταφείου της περιοχής του Κάτω ή Νέου Χαρμανκιόι. Την δεκαετία του 1920 είχε έκταση 11 στρεμμάτων. Οι πρώτοι που έθαψαν τους νεκρούς τους εκεί ήταν πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα πριν από το 1920, πριν δηλαδή από τα γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής. Επίσης όσοι στην συνέχεια έμειναν προσωρινά ή μόνιμα στο Νέο Χαρμανκιόι, όπως οι Παπασκαλιώτες που το 1924 δημιούργησαν τον συνοικισμό του Νέου Κορδελιού.
Το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα εντός του κοιμητηρίου, δεν υπήρξε ποτέ παρεκκλήσι κάποιας εκκλησίας και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον γιατί χτίστηκε πρωτοβουλιακά από κάποιον χωροφύλακα στην μνήμη του αδελφού του, ο οποίος σκοτώθηκε στο μέτωπο της Αλβανίας. Δεύτερον γιατί οι εκκλησίες της περιοχής ολοκληρώθηκαν το 1966, η προηγούμενη εκκλησία της Μεταμόρφωσης, και αντίστοιχα το 1990 η νέα.
Από την άλλη τα Παλαιά Κοιμητήρια ήταν ήδη από το 1924 εγγεγραμμένα ως ιδιοκτησία του Ελληνικού Δημοσίου στον τότε Κτηματολογικό Πίνακα που συνέταξε το Ελληνικό Κράτος. Επίσης με βάση το ΦΕΚ16/5-5-1834 τα νεκροταφεία από συστάσεως του Ελληνικού Κράτους ανήκουν στους Δήμους. Τέλος σύμφωνα και με το ΦΕΚ225 Α/28-9-1968 τα αχρηστευθέντα παλιά κοιμητήρια οι Δήμοι είναι υποχρεωμένοι να τα μετατρέψουν σε άλση, πάρκα, χώρους αναψυχής.
Όπως και έγινε. Η δεκαετία του 90’ μας βρίσκει με το νεκροταφείο να έχει ήδη από το 1986 σταματήσει να δέχεται νεκρούς, και να έχει επί της ουσίας εγκαταλειφθεί. Μία τότε δημοτική αρχή της περιοχής πήρε την πρωτοβουλία και το διαμόρφωσε σε ένα πάρκο πρασίνου με χαμηλά κτήρια, ένα υπαίθριο αμφιθεατράκι και ένα αναψυκτήριο. Έτσι το πάρκο ΘΕΠΑΝ των 7 στρεμμάτων πήρε την μορφή που έχει μέχρι και σήμερα.
Το πάρκο αυτό είναι με την σειρά του για την τοπική κοινωνία ένα μικρό αλλά σημαντικό πάρκο πρασίνου. Αποτελεί μία μικρή όαση για τους κατοίκους της περιοχής που πνίγονται από την απέραντη τσιμεντίλα που άφησε πίσω της η άναρχη δόμηση των εργολάβων όταν η ελληνική οικονομική φούσκα κάλπαζε, αλλά και από την τεράστια ρύπανση από τα ΕΛΠΕ που βρίσκονται δίπλα ακριβώς από την συνοικία του Κορδελιού. (το διαχρονικά μεγαλύτερο περιβαλλοντικό – κοινωνικό ζήτημα της Δυτικής Θεσσαλονίκης)
Τώρα αν σας ρωτούσα με βάση όλα τα παραπάνω σε ποιον ανήκει το πάρκο ΘΕΠΑΝ, δεν θα μου απαντούσατε με περίσσια σιγουριά ότι ανήκει στον Δήμο; Ε κι όμως η Εκκλησία έχει άλλη άποψη και πάλι!
Η ακόρεστη απληστία του κλήρου, βάζει στο μάτι και το ΘΕΠΑΝ. Ελέω θεού!
Το 1977 η εκκλησία της Μεταμόρφωσης, αθόρυβα συντάσσει μία ψευδή συμβολαιογραφική πράξη συναίνεσης και εγγράφει τον χώρο αυτό στο υποθηκοφυλακείο. Το έγγραφο αυτό γράφει επί λέξη “ο χώρος αυτός από αμνημόνευτων χρόνων διάνοια κυρίου – καλή τη πίστει ανήκει στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος”! Ναι δεν κάνω πλάκα. Η εκκλησία στην συμβολαιογραφική αυτή πράξη θέτει ως επιχείρημα που δικαιολογεί ως ιδιοκτησία της το πάρκο ΘΕΠΑΝ ότι το λέει ο κύριος! Την ίδια στιγμή στην συμβολαιογραφική δήλωση υπάρχει έλλειψη συναίνεσης αφού δεν εμφανίστηκε ποτέ στον συμβολαιογράφο κάποιος ως ιδιοκτήτης της έκτασης ή κληρονόμος που να το μεταβιβάζει στην Εκκλησία.
Κι όμως όταν το έγγραφο αυτό πρωτο εμφανίζεται το 2008 από την Εκκλησία στο κτηματολόγιο με στόχο να κατοχυρώσει την ιδιοκτησία του ΘΕΠΑΝ για την πάρτη της, η πλευρά του Δήμου που του ανήκει ο χώρος ποτέ δεν μπαίνει, ενώ μπορεί άνετα, στην διαδικασία να το καταρρίψει. Κάθε μεγάλη ληστεία δημόσιου χώρου από την Εκκλησία προϋποθέτει και καλούς, πιστούς, υποτελείς συνεργούς!
“Οι εκπρόσωποι του λαού” εκλέγονται αλλά εκπροσωπούν τα θέλω της Εκκλησίας κόντρα στο δημόσιο συμφέρον κατοίκων – περιοχής.
Το 2008 ο Δήμος με την σειρά του δηλώνει επίσης στο κτηματολόγιο τον χώρο του ΘΕΠΑΝ ως κοιμητήριο το οποίο ανήκει στην ιδιοκτησία του. Φροντίζει όμως να μην καταθέσει τον τίτλο κυριότητας τον οποίο μπορεί ήδη από το 2003 να πάρει από την Διεύθυνση Γεωργίας μετά την ολοκλήρωση της εκδίκασης της οριστικής διανομής τίτλων στην περιοχή.
Η Εκκλησία όπως είπαμε εμφανίζει από το πουθενά και καταθέτει την συμβολαιογραφική δήλωση συναίνεσης στο κτηματολόγιο. Το κτηματολόγιο από την άλλη καταλήγει να θεωρεί πιο ισχυρό το έγγραφο της εκκλησίας έναντι της δήλωσης του Δήμου, αλλά του δίνει ένα περιθώριο στον Δήμο να καταθέσει τον τίτλο κυριότητας.
Έτσι όλα έχουν πάρει τον δρόμο τους. Η εκκλησία έχει κατοχυρώσει στο κτηματολόγιο εξ ουρανού ένα πάρκο δημόσιου και ελεύθερα προσβάσιμου χώρου που δεν της άνηκε ποτέ. Το πολιτικό προσωπικό του Δήμου από την άλλη, του νόμιμου ιδιοκτήτη της έκτασης θάβουν το θέμα δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Οι δύο πλευρές απλώς περιμένουν την καταληκτική ημερομηνία εγγραφών στο Κτηματολόγιο για να κατοχυρωθεί ο τίτλος στην εκκλησία. Μέχρι και εκείνη την στιγμή, κόβουν και ράβουν μόνοι τους ανενόχλητοι εις βάρος της τοπικής κοινωνίας.
Οι κάτοικοι ανακαλύπτουν, οργανώνονται και οδηγούν Δήμο και αρμόδιο αντιδήμαρχο σε μόνιμο και διαρκή αυτοεξευτελισμό.
Το 2019 παραμονή των αυτοδιοικητικών εκλογών κάτοικοι της περιοχής μαθαίνουν για το σκάνδαλο αυτό και ξεκινάνε πολύ πρωτόλεια να προσεγγίζουν κάποιους υποψήφιους θέτοντας τους το θέμα. Η νέα δημοτική αρχή που εκλέγεται κάνει τα πάντα για να κατοχυρωθεί ο τίτλος στην εκκλησία, αλλά με τίμημα τον μόνιμο και διαρκή αυτοεξευτελισμό της από τις πιέσεις των κατοίκων. Επί 16 σερί μήνες αρνείται πεισματικά να συζητηθεί το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο. Στην προσπάθεια των πολιτών να μαζευτούν υπογραφές 15 συμβούλων για να έρθει αναγκαστικά το θέμα αρνούνται να υπογράψουν, συλλέγονται μόλις 8. Αρνούνται ακόμη και οι εκλεγμένοι σύμβουλοι από την περιοχή του Κορδελιού που γνωρίζουν πολύ καλά την υπόθεση.
Στο μεταξύ η εκκλησία πάει ένα βήμα παρακάτω, καθώς ξεκινάει από την πλευρά της διερευνητικές επαφές με τα μέλη της Επιτροπής Προσδιορισμού Μονάδος για να εξασφαλίσει συναίνεσή ώστε να καθοριστεί τιμή ενοικίου που θα δίνει ο Δήμος στην εκκλησία! Προσπαθεί να πάρει ενοίκιο από τον ιδιοκτήτη της έκτασης ύψους 2235 ευρώ το μήνα!
Τον Γενάρη του 2021, και αφού έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, μετά από 41 υπογραφές κατοίκων το θέμα μπαίνει στο Δημοτικό Συμβούλιο. Μόνο που εκεί ο πρόεδρος αρνείται να δώσει τον λόγο στον νομικό των κατοίκων, ενώ από την άλλη ο αρμόδιος αντιδήμαρχος παρουσιάζει γνωμοδότηση από την νομική υπηρεσία του δήμου που στηρίζει τα επιχειρήματα της εκκλησίας και ενώ παράλληλα αποκρύπτει τα έγγραφα που λένε ότι το γάλα είναι άσπρο. Ο δήμαρχος δηλώνει ότι χώρος φαίνεται να είναι της εκκλησίας, ενώ διαφημίζει το φτηνό ενοίκιο που τους φοράει το παπαδαριό. Την ίδια στιγμή ο Δήμαρχος παλεύει να κλείσει οριστικά το θέμα ώστε απλά να περάσουν οι μήνες και να κατοχυρωθεί το ΘΕΠΑΝ στην εκκλησία, με απόφαση ότι λόγω ελλείψη στοιχείων δεν θα διεκδικήσει ο Δήμος το ακίνητο…
Γενικά η όλη ιστορία έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον αλλά χάριν χρόνου και χώρου στο άρθρο την παρουσιάζω πολύ περιληπτικά. Στο τέλος θα βρείτε πηγή για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα. Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον η από τα κάτω εξιστόρηση και αποδόμηση προσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Τους επόμενους μήνες σε ερωτήσεις κατοίκων, ο Δήμος απαντά ότι “ψάχνει στοιχεία” ενώ το μόνο που αρκεί να κάνει, και το γνωρίζουν όλοι αυτό, είναι να πάει στην Διεύθυνση Γεωργίας και να παραλάβει τον τίτλο κυριότητας. Από την άλλη ξεκινάνε οι διαρροές για ασφυκτικές πιέσεις του κλήρου προς τους συμβούλους και τον Δήμαρχο. Εν τέλη μετά από 10 μήνες καθυστερήσεων εμφανίζεται ο τίτλος κυριότητας, αλλά και πάλι ο αρμόδιος αντιδήμαρχος σε μία κίνηση πανικού ζητάει νέα γνωμοδότηση από την νομική υπηρεσία του Δήμου δίνοντας στοιχεία που ενισχύουν την εκκλησία. Όλα όμως έχουν πάρει τον δρόμο τους.
Στις 22-12-2021 το Δημοτικό Συμβούλιο, υπό τις πιέσεις των κατοίκων και των νέων στοιχείων, αναγκάζεται να ψηφίσει ομόφωνα να ξεκινήσουν οι διαδικασίες απόκτησης του τίτλου από τον Δήμο. Καθώς η ημερομηνία οριστικοποίησης των εγγραφών στο κτηματολόγιο έχει οριστεί στα τέλη του 22’, η εκκλησία βλέποντας ότι απέχει 1 μόλις χρόνο από το να κλέψει το ΘΕΠΑΝ, εντείνει τις πιέσεις της και καταφέρνει να καθυστερούν τα πάντα στην διαδικασία του Δήμου.
Οι κάτοικοι αυτο-οργανώνονται και διεκδικούν πετυχημένα το ΘΕΠΑΝ ως δημόσιο χώρο που ανήκει στην κοινωνία.
Το Μάρτιο του 2022 οι κάτοικοι που καταπιάνονται με το ζήτημα, βλέπουν την αδράνεια του Δήμου και το κίνδυνο να χαθεί το ΘΕΠΑΝ. Έτσι εκδίδουν την πρώτη τους δημόσια ανακοίνωση μέσα στην τοπική κοινωνία του Κορδελιού. Η ανταπόκριση είναι μεγάλη καθώς πλέον όλο και περισσότεροι κάτοικοι μαθαίνουν όλη την αλήθεια και με την σειρά τους αποδομούν τους αντιδημάρχους στην καθημερινότητα της γειτονιάς οι οποίοι μέχρι εκείνη την στιγμή διαδίδουν ότι ο χώρος ανήκει στην εκκλησία.
Στη 1 Ιούνη του 2022 η αντιδράσεις των κατοίκων κορυφώνονται με μία μεγάλη συγκέντρωση στο αμφιθέατρο του πεζόδρομου Κορδελιού. Οι ομιλητές παρουσιάζουν όλη την αλήθεια. Κάποιοι αιρετοί προσεγγίζουν την εκδήλωση και ζητάνε να πάρουν το λόγο με πρόσχημα ότι έχουν νέα στοιχεία υπέρ του αγώνα, κάτι που όμως ποτέ δεν εμφάνισαν μετέπειτα. Η οργανωτική επιτροπή διασφαλίζει το ακομμάτιστο και αδιαμεσολάβητο χαρακτήρα της προσπάθειας και δεν τους δίνει το λόγο, ενώ τους δηλώνει ότι η εκδήλωση ότι αυτή είναι μία εκδήλωση των κατοίκων.
Η συγκέντρωση καταλήγει σε ένα αυστηρό ψήφισμα όπου οι κάτοικοι δηλώνουν ότι θα υπερασπιστούν τον χώρο που ανήκει νομικά, δικαιωματικά και ηθικά στον Δήμο. Το ψήφισμα δηλώνει δημόσια ότι αν εξαντληθεί ο χρόνος και χαθεί το ΘΕΠΑΝ, αυτό θα θεωρηθεί από τους κατοίκους ως παράβαση καθήκοντος. Αποτέλεσμα να αυξηθεί κι άλλο η κοινωνική πίεση και άνθρωποι κλειδιά στην υπόθεση όπως ο αρμόδιος αντιδήμαρχος να ξεκινήσουν τις θεαματικές κολοτούμπες αναδεικνύοντας το επόμενο διάστημα τους εαυτούς τους ως αγωνιστές που θα σώσουν το ΘΕΠΑΝ.
Κλείνοντας. Η υπόθεση στο σήμερα και η αξία του αδιαμεσολάβητου αγώνα απέναντι στις ορέξεις της Εκκλησίας.
Εν τέλη στις 15 Νοέμβρη του 2022 ο Δήμος καταθέτει αγωγή για το ΘΕΠΑΝ. Αμέσως μετά στις 19 Δεκέμβρη του 2022 ο Δήμος κάνει πρόσθετη παρέμβαση στην αγωγή. Ενώ στις 7 Μάρτη του 2023 ο Δήμος καταθέτει προτάσεις υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου και κατά του Ενοριακού Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Σημαντικό να αναφερθεί ότι και πάλι αν δεν είχε δοθεί παράταση στο κτηματολόγιο ο Δήμος δεν θα μπορούσε να καταθέσει τις προτάσεις του…
Αυτό που συμπερασματικά βλέπουμε και στην περίπτωση του ΘΕΠΑΝ είναι από την μία έναν εξουσιαστικό θεσμό της εκκλησία που χωρίς κανέναν δισταγμό επιχειρεί να κλέψει άλλον ένα δημόσιο και ελεύθερα προσβάσιμο χώρο που ανήκει στους κατοίκους του Κορδελιού. Και βλέπουμε άλλη μία φορά τους ανθρώπους που εκλέγονται στην τοπική αυτοδιοίκηση για να εκπροσωπήσουν το δημόσιο συμφέρον, να τα κάνουν πλακάκια με το παπαδαριό και να το υποσκάπτουν στοχευμένα.
Για άλλη μία φορά όμως βλέπουμε και το πόσο σημαντικός και ουσιαστικός είναι ο αδιαμεσολάβητος αγώνας των κατοίκων και η οργάνωση στην βάση. Οι 41 κάτοικοι που ξεκίνησαν τις πιέσεις, ενημέρωσαν την τοπική κοινωνία και οδήγησαν στην μαζική συγκέντρωση της 1ης Ιούνη, κατάφεραν και πήραν πίσω στο παρά 5, και μέσα από το στόμα του λύκου, έναν δημόσιο χώρο πρασίνου και αναψυχής που εξυπηρετεί τις δικές τους ανάγκες σε ένα περιβάλλον πολύ επιβαρυμένο.
Φυσικά κανένας δεν πρέπει να επαναπαύεται γιατί ως γνωστόν το αστικό δίκαιο δαγκώνει μόνο τους ξυπόλητους…
Υ.Γ. Περισσότερες πληροφορίες μπορεί κάποιος να βρει στο μπροσουράκι που γράφτηκε από τα κάτω με τίτλο “Η μαύρη βίβλος του ΘΕΠΑΝ – παλαιά κοιμητήρια. 2019-2023 έργα και ημέρες της Δημοτικής Αρχής.” Έρευνα, επιμέλεια, ομάδα σύνταξης ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ – ΕΥΟΣΜΟΥ